Koyunlarda Delibaş Hastalığı Nedir?

Koyunlarda Delibaş Belirtileri

Hem koyun hem de keçilerde görülen delibaş hastalığının gözle görülen birçok belirtisi var. Bu semptomlardan herhangi birine rastladığınızda mutlaka veteriner desteği almalısınız:

Koyunlarda delibaş hastalığı baş göstermeye başladığında koyunlar düz yürümek suretiyle sürüden ayrılıyor.
Hastalığın bir adım sonrasında koyunlar sağa dönmeye başlıyor. Eğer bulunduğunuz yer güney yarım kürede ise koyunların sola döndüğünü fark edebilirsiniz.
Görme sorunları yaşayan hayvanlarda büyük olasılıkla tek taraflı körlük başlıyor.
Hayvanlar kafalarını duvara çarpabiliyor.
Başı düzgün tutamama görülüyor. Boyun geriye doğru kasılarak opistotonus meydana geliyor.
Hayvanlar felç geçirebiliyor.
Diş gıcırdatma tespit ediliyor.
Kas titremelerine rastlanıyor.
Otitis adı verilen kulak yangısı bulunuyor.
Merkezi sinir sistemini direkt olarak etkileyen hastalık sonucu beyinde, omurilikte, akciğer ve karaciğerde kistler oluşabiliyor.
Hayvanların iştahları azalıyor, günden güne zayıflıyorlar.

Koyunlarda Delibaş Hastalığı Neden Olur?

Delibaş hastalığına neden olan parazitler köpek dışkısından bulaşıyor. Koyun veya keçiler ağız yoluyla köpek dışkılarının bulaştığı otlardan yediklerinde hastalanıyor. Hastalığın köpeklere geçmesi de yine hasta koyun kellelerinin köpekler tarafından yenmesi ile oluyor. Kısır döngü halindeki delibaş paraziti (Taenia multiceps) koyunlara bulaştığında parazitler bağırsakta açılıyor ve hayvanlar enfekte oluyor. Beyne kadar ilerleyen ve burada bir kesecik meydana getiren parazit, beyne baskı yaparak delibaş hastalığı belirtileri oluşmasına neden oluyor. Yapılan çalışmalar, kistin bulunduğu bölgede oluşan basınç nedeniyle doku hasarı, hiperemi, hücre infiltrasyonu, mikrogliozis ve astrositozis, nöron dejenerasyonu gibi bulgulara rastlanıyor. Larvalar genellikle serebral hemisferde, parieto-occipital bölgede, sağ tarafta yerleşiyor. Belirtilerden sonra herhangi bir tedavi uygulanmazsa, kısa sürede ölüm gerçekleşiyor.

Koyunlarda Delibaş Hastalığının Tedavisi Var mı?

Keçi ve koyunlarda delibaş hastalığının pratik bir tedavisinden söz etmek maalesef mümkün değil. Üstelik parazitin ve kesesinin beyindeki varlığı yaralara neden oluyor ve beyindeki bu yaraların geri dönüşü olmuyor. Ancak elbette delibaş hastalığı tedavisi atılabilecek adımlar bulunuyor. Çoğunlukla hayvanlar ölüme terk edilirken nadiren çok değerli damızlıklarda tedavi gerçekleştiriliyor. Koyunlarda delibaş hastalığı tedavisinin ilk yöntemi bahsedildiği üzere cerrahi oluyor. Ancak cerrahi operasyonların da başarı şansı %25 ile 50 arasında sınırlı kalıyor. Bunu dışında antiparaziter ilaçlar da kullanılıyor. Yüksek dozda, 6-14 gün arasında düzenli kullanılan ilaçlar olumlu sonuç verebiliyor. Fakat delibaş hastalığı tedavisinin yüksek maliyetli ve meşakkatli olması nedeniyle uygulanması bir hayli güç. Hatta bu nedenle birçok kaynakta bu hastalığın uygulanabilir bir tedavisi olmadığı bilgisine rastlayabilirsiniz.

Koyunlarda Delibaş Hastalığı Neden Olur?

Ancak hastalığın yayılmaması için tedavinin yanında koruma için birçok adım atılması gerekiyor. Öncelikle, hastalığın görüldüğü bölgedeki köpeklere tenya mücadelesi için ilaçlar veriliyor. Hem konakçı köpekler hem de komşu sürülerdeki hayvanlar tenya ilacı ile ilaçlanıyor. Bunun yanında ölen koyun ve keçilerin beyinleri, köpeklerin erişemeyeceği şekilde imha ediliyor. Eğer ölü hayvanların başları gelişi güzel atılırsa onu yiyen köpeklerde parazit konakçılığını sürdürüyor ve hastalık yayılmaya devam ediyor. Bu nedenle enfekte hayvanların bedenleri derin bir çukura, sönmemiş kireç dökülerek gömülüyor.

Koyunlarda Delibaş Hastalığının Tanısı Nasıl Konulur?

Teşhis, genellikle delibaş hastalığının belirtileri üzerinden konulabiliyor. Hasta kuzular birkaç kez döndürüldükten sonra serbest kaldığında dönmeye devam ediyorsa bu genellikle delibaş hastalığına işaret ediyor. Ancak bazen listeriosis, beyin apsesi, ekinokokların beyin içine yerleşmesi, poliencephalomalacia ve östrus ovis gibi hastalıklarla karışabileceği için ultrasonla görüntüleme tercih ediliyor.

Koyunlarda Kelebek Hastalığı Nedir? Belirtileri ve Tedavisi yazımızı okumak için tıklayınız.

Ayrıca Ektima Hastalığı Nedir? Belirtileri ve Tedavisi hakkındaki yazımızı inceleyebilirsiniz.

Etiyopya’da yaygınlığın %2.5 ile %4.5 arasında olduğu ifade ediliyor. İran’da %18.65 oranında yaygınlık tespit edilirken Hindistan’da %12.30, Ürdün’de %3 yaygınlık bildiriliyor. Türkiye’de 2004-2005 yıllarında Konya’da yapılan bir çalışmada erkek koyunlarda %18.57, dişi koyunlarda %15.21 yaygınlık saptanıyor. Kars’ta yapılan bir çalışmada %15.5 yaygınlık tespit edilirken geniş kapsamlı bir çalışmadan maalesef söz edilemiyor. Hasta hayvanların hastalık ilerlemeden kesime gönderilmesi nedeniyle vaka sayısının tespit edilenden daha çok olabileceği düşünülüyor.

Nadiren insana bulaşan taenia multiceps paraziti, beyin ve omuriliğe yerleşerek kist oluşturabiliyor. Hatta yerleştiği yerde ağır hasar meydana getirdiği ve ara konağın ölümüne neden olabildiği kayıtlara geçiyor.

Uzunluğu 40 ile 100 cm arasında, genişliği 3-5 milimetre civarında olan parazitlerdir. Hafif oval yumurtaları olan tenyalar, koyun, keçi, sığır, geyik, domuz, deve ve at gibi otçullarda, nadiren insanların serebrospinal sinir sisteminde gelişebiliyor.

Evet delibaş hastalığı enfekte vücut bölümlerinin yenmesi veya dışkı ile direkt oral temas yoluyla bulaşabiliyor. Örneğin köpekler parazitleri hasta hayvanların enfekte beyinlerini yiyerek kaparken koyunlar da köpek dışkısının bulaştığı otlar vasıtasıyla hastalanabiliyor. Hatta nadir de olsa delibaş hastalığına neden olan bakterilerin sığırlara ve insanlara da bulaştığından söz edilebiliyor.

Hayır koyunlardaki standart şerit mücadelesinin delibaş hastalığına neden olan parazit üzerinde bir etkisinden söz etmek maalesef mümkün değil. Özel bir tedavi uygulanması şart görülüyor.

Coenurus cerebralis olarak da bilinen koyunlarda delibaş hastalığını önlemek için küçükbaş sürülerine belirli periyotlarla antiparaziter ilaç uygulanıyor. Ayrıca köpeklerin bağırsak parazitlerine karşı anti paraziterlerle ilaçlanması ve ölen hayvanların uygun şekilde imha edilmesi en önemli önlemleri oluşturuyor. Buna ek olarak, koyunların bilinmeyen meralarda otlatılmaması, yemin özenle seçilmesi bir diğer önlem olarak karşımıza çıkıyor.

Delibaş hastalığının neden olduğu kistler koyun ve keçilerde görülse de sığır ve atlarda da nadiren oluşabiliyor. İnsanların ise gözlerine ve kaslarına yerleşen vakalardan söz edilebiliyor. Ayrıca köpeklerin yanı sıra kurt, tilki ve çakallarda da parazitler ince bağırsağa yerleşerek konak bulabiliyor.